Nizami Gəncəvi adına Gəncə Dövlət Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinin əsası 1924-cü ildə qoyulmuşdur. Muzeyin yaradılmasında Gəncə Seminariyasının bir qrup müəllim və tələbələri İ. Cəfərzadə ,S.Seyidov,C.Rəfibəyli , F.Məlikov və başqaları fəal iştirak ediblər. İlk illər muzeydə 500-dən çox eksponat var idi və 2 şöbədən ibarət olub: Diyarşünaslıq və Kənd təsərrüfatı
1938-1940-cı illərdə Yelendorfda (hazırda Göygöl) müəllimlik edən mənşəcə alman olan Yakov Hummel Gəncə ətrafında arxeoloji tədqiqtlar aparmış, tunc dövrü abidələrini aşkar edərək nəticələrini nəşr etdirmişdir.
Hazırda muzeyin fondunda 30 minə qədər eksponat vardır və ekspozisiyasında ən qədim dövrlərdən başlamış son zamanlara qədər olan arxeologiya, etnoqrafiya, numizmatika , rəngkarlıq , heykəltaraşlıq və s. dair maddi-mədəniyyət nümunələri nümayiş etdirilir. Daş və tunc dövrlərinə aid eksponatlar əsasən 1938-1940-cı illərdə Y.Hummel, eləcə də 1950-60-cı illərdə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutu tərkibində fəaliyyət göstərmiş ekspedisiyalar tərəfindən muzeyə təhvil verilmişdir.
Muzey 1954-cü ildən Əzizbəyov 260 ünvanında fəaliyyət göstərib.Həmin vaxtlar muzey 7 böyük zaldan ibarət olmuş və 3 şöbəyə bölünmüşdür.Təbiətşünaslıq, İnqilaba qədərki dövr və Sovet dövrü.
Nizami Gəncəvi adına Gəncə Dövlət Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi 1972-ci ildə hazırda yerləşdiyi XIX əsrə aid yerli əhəmiyyətli memarlıq abidəsi olan binaya köçürülmüşdür. Bu bina Gəncənin sonuncu müstəqil xanı olan igid sərkərdə Cavad xanın nəticələri Adil xan və İsmayıl xan Ziyadxanovların şəxsi mülkü olub. Adil xan Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti dövründə Azərbaycanın İrandakı səlahiyyətli nümayəndəsi olmuş , AXC-nin süqutundan sonra Türkiyəyə mühacirət etmişdir. Gəncənin polis rəisi olan İsmayıl xan isə 1920-ci ildə istintaqsız, məhkəməsiz güllələnib.Onların şəxsi mülkü olan bu bina bir çox binalar kimi Sovetlərin əlinə keçib və Sovet döründə burada bir sıra idarə və təşkilatlar yerləşib.
Memarlıq abidəsi olan tikili bu gün də Cavad Xanın mənəvi ocağı və eləcə də Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin varisi kimi canlı bir tarix olaraq öz əzəmətini qoruyub saxlayır.
Bazar ertəsindən başqa hər gün saat 10:00-dan 18:00-a qədər.